Ostatnimi czasy obserwuje się trend coraz większej liczby ludzi decydujących się na przeprowadzkę z miast na tereny wiejskie lub podmiejskie. Jednym z głównych czynników skłaniających do przeprowadzki poza miasto jest pragnienie spokoju i kontaktu z naturą. Na terenach wiejskich czy podmiejskich możliwość spacerów wśród pól, lasów czy nad rzekami staje się codziennością, co korzystnie wpływa na zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie.
Takie „oazy spokoju” są nierzadko niezwykle cenne przyrodniczo i mogą być domem dla różnorodnych ekosystemów, chronionych gatunków roślin i zwierząt oraz unikalnych siedlisk przyrodniczych. Często są to obszary objęte różnorodnymi formami ochrony, z których jeden z najważniejszych to Natura 2000.
Jak uniknąć zagubienia w zawiłościach niezrozumiałych przepisów i procedur? Jak przetrwać w gąszczu rosnących wydatków, a także jak skutecznie doprowadzić sprawę do końca? Te trudne pytania postaram się przeanalizować w sposób systematyczny i udzielić odpowiedzi.
Czym jest obszar Natura 2000?
Natura 2000 to sieć obszarów chronionych, które zostały wyznaczone w ramach programu ochrony przyrody Unii Europejskiej. Jest to kluczowy element europejskiej polityki ochrony środowiska i różnorodności biologicznej. Celem Natura 2000 jest zachowanie różnorodności biologicznej poprzez ochronę siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, które są zagrożone lub rzadkie. W skład sieci Natura 2000 w Polsce wchodzi 1012 obszarów, co roku proponowane są kolejne lub zmiany granic, w ramach tego wyróżniamy
- OSO – obszary specjalnej ochrony; ostoje ptasie wyznaczone z wymogami Dyrektywy Ptasiej (145 obszarów), w drodze rozporządzenia, o których powiadamiana jest Komisja Europejska.
- OZW – obszary mające znaczenie dla Wspólnoty; ochrona siedlisk lub populacji roślin lub zwierząt na podstawie Dyrektywy Siedliskowej (867 obszarów), wyznaczenie obszarów po uzyskaniu akceptacji Komisji Europejskiej.
Na stronie https://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ znajdziesz informacje dotyczące obszarów Natura 2000.
Z czym wiąże się budowa domu na obszarze Natura 2000?
Zabudowa jednorodzinna na obszarze chronionym, takim jak obszar Natura 2000, jest przedmiotem szczególnej uwagi i regulacji ze względu na konieczność ochrony przyrody i zachowania integralności ekosystemów.
Decydując się na budowę domu jednorodzinnego na obszarze chronionym, konieczne jest przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska oraz uzyskanie niezbędnych zezwoleń i pozwoleń na budowę. W wielu przypadkach wymagane jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko, która ma na celu zminimalizowanie negatywnego wpływu budowy na przyrodę oraz określenie działań kompensacyjnych.
Ważne jest również dostosowanie projektu budowy do specyficznych warunków obszaru chronionego, takich jak zachowanie naturalnego krajobrazu, minimalizacja fragmentacji siedlisk czy unikanie zaburzeń dla zwierząt zamieszkujących teren. W niektórych przypadkach mogą być wprowadzone ograniczenia dotyczące wielkości, kształtu i lokalizacji budynków w celu zachowania integralności obszaru chronionego.
Podstawa prawna
Budowa domu jednorodzinnego kwalifikuje się jako przedsięwzięcie inne niż te z grupy I oraz II (art. 59. ust. 2), które są wymienione w tgz. ustawie OOŚ. Wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 jeżeli:
- przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony;
- obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony na podstawie art. 97 obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 ust. 1.
Zgodnie z art. 62 ust. 2 w ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 określa się, analizuje oraz ocenia oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000, biorąc pod uwagę także skumulowane oddziaływanie przedsięwzięcia z innymi realizowanymi, zrealizowanymi lub planowanymi przedsięwzięciami.
Procedura i skutki dla procesu decyzyjnego
Zgodnie z Art. 97.ustawy OOŚ, organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia lub wydania decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia (budowy domu), innego niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, a które to nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru chronionego lub nie wynika z tej ochrony, jest obowiązany do rozważenia, przed wydaniem decyzji, czy inwestycja może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000.
Zgodnie z art. 96 ust. 3 ustawy OOŚ jeżeli w wyniku takiego „rozważenia” organ uzna, że budowa domu jednorodzinnego na obszarze Natura 2000 może potencjalnie znacząco oddziaływać, wydaje postanowienie w sprawie nałożenia obowiązku przedłożenia właściwej miejscowej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska m.in.:
- kopii wniosku o wydanie decyzji inwestycyjnej lub zgłoszenia,
- karty informacji przedsięwzięcia (art. 3 ust. 1. pkt. 5)
- kopii mapy ewidencyjnej poświadczonej przez właściwy organ, obejmujący przewidywany teren inwestycji oraz przewidywany obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie.
Regionalna Dyrekcja Ochrony środowiska po trzymaniu kompletu dokumentów, stwierdzana na drodze postanowienia:
- brak potrzeby przeprowadzenia oceny, jeżeli organ stwierdził, że budowa domu jednorodzinnego nie będzie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000,
- obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania, jeżeli organ stwierdził, że budowa domu może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Wówczas nakłada obowiązek raportu (naturowego) oddziaływania na środowisko wraz z jego zakresem. Na postanowienie, o obowiązku przeprowadzenia oceny przysługuje zażalenie (art.97 ust.7).
Należy podkreślić, że opracowanie karty informacji przedsięwzięcia (KIP) powinno odbywać się z należytą starannością i uwzględniać szereg istotnych elementów, w tym wizję przyrodniczą. Inwentaryzację przyrodniczą należy powierzyć specjaliście posiadającemu odpowiednie kwalifikacje oraz doświadczenie, co zapewni kompleksowe i rzetelne podejście do zagadnienia. Dbałość o każdy detal oraz prawidłowa ocena potencjalnych skutków przedsięwzięcia są kluczowe dla zapewnienia jego sukcesu oraz skrócenia całego procesu. Pozwoli to uniknąć dalszych znacznie większych kosztów wykonania raportu oddziaływania na środowisko i tym samym niepotrzebnego stresu oraz niepewności.
Raport „Naturowy” – dla zabudowy jednorodzinnej (przedsięwzięcia z tgz. III grupy)
W przypadku, gdy KIP nie dostarcza wystarczających informacji dotyczących oddziaływania (np. są opis fauny i flory jest pobieżny lub są inne przesłanki) – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w postanowieniu, stwierdza potrzebę oceny i nakłada obowiązek przedłożenia w dwóch egzemplarzach wraz z ich zapisem w formie elektronicznej na informatycznych nośnikach, raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 i określa zakres, szczegółowość wymaganych danych pozwalających scharakteryzować przedsięwzięcie, rodzaje oddziaływań oraz elementy środowiska wymagające szczegółowej analizy.
Zgodnie z art. 97 ust. 3; Zakres raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 powinien być ograniczony do określenia oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. Do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 stosuje się przepisy art. 66 ust. 1 z wyjątkiem pkt. 3, 10-11, 12 oraz 15. Ocenę oddziaływania na obszar Natura 2000 przeprowadza Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
Dla przykładu: RDOŚ na podstawie materiałów które posiada stwierdza, że na działce występuje płat siedliska przyrodniczego 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris). A realizacja inwestycji będzie skutkować bezpośrednim zniszczeniem płatu tego siedliska na powierzchni ok 650 m2.
– w takim przypadku organ wskazuje element szczegółowych analiz botanicznych, jednakże nie zwalnia nas to z przeprowadzenia pozostałych z zakresu fauny, zastosowanie mają tu zapisy art. 66.
Przed wydaniem postanowienia, RDOŚ występuje do organu prowadzącego postępowanie główne, o zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa (art. 98 ust. 4). Organ prowadzący następnie przekazuje do RDOŚ zgłoszone przez społeczeństwo uwagi oraz wnioski. W przypadku otwartej rozprawy administracyjnej dla społeczeństwa również przekazywany jest protokół (art. 98 ust. 5)
Po przeprowadzeniu oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje postanowienie w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000 (art. 98 ust. 1). Wydanie decyzji następuje w terminie 45 dni od dnia otrzymania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (art.98 ust.7). Należy zaznaczyć, że do wydanego postanowienia brak jest możliwości zażalenia.
RDOŚ wydaje postanowienie w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000 jeżeli:
1) z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie nie będzie znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar;
2) z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar, i jednocześnie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar, i jeżeli nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, regionalny dyrektor ochrony środowiska odmawia uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia.
Jakie wydatki obejmuje cała procedura?
- 2 – 5 tyś. wstępna analiza możliwości realizacji przedsięwzięcia (wizja terenowa, analiza danych ogólnodostępnych),
- 5 – 15 tyś. wykonanie karty informacji przedsięwzięcia,
- 10 – 50 tyś. wykonanie raportu oddziaływania na środowisko,
Należy zaznaczyć, że każdy przypadek jest inny, a obecność gatunków chronionych oraz siedlisk przyrodniczych nie oznacza odmowy uzgodnienia. Nierzadko RDOŚ dysponuje nieaktualnymi danymi lub mało precyzyjnymi i w tym celu warto zlecić rzetelną ekspertyzę przyrodniczą, która to zweryfikuje już na samym początku procesu inwestycyjnego możliwości realizacji. Dodatkowo, istnieje większe prawdopodobieństwo uzyskania zgody, jeśli planowany budynek będzie sąsiadował z istniejącymi już strukturami, w przeciwieństwie do sytuacji, gdy będzie on stał osobno i znacznie oddzielony od istniejącej zabudowy.
W przypadku, gdy będziecie potrzebowali wstępnej analizy dotyczącej realizacji budowy domu jednorodzinnego na obszarze Natura 2000 – zapraszam do kontaktu. Postaram się pomóc.